شب یلدا یکی از مشهورترین رویدادهای سنتی در ایران است که طولانی ترین شب سال، یعنی شب در نیمکره شمالی است. این شب از ۳۰ آذر، بعد از غروب خورشید آغاز شده و تا ۱ دی یعنی اولین روز زمستان ادامه می یابد. از این شب به بعد روزها بلند تر می شوند و شب ها کوتاه تر و این شب را نیز برای پیروزی نور به تاریکی جشن می گیرند. البته ایرانیان به چای شب یلدا از کلمه شب چله استفاده می کنند. یلدا به معنای زایش یا تولد است.
آداب و رسوم شب یلدا در طول سالیان دراز دجار تغییرات زیادی نشده است، شب یلدا زمانی شروع می شود که دوستان و خانواده ها برای خوردن و خواندن شعر بعد از نیمه شب دور هم جمع می شوند. میوه و آجیل خورده می شود و انار و هندوانه مخصوص این شب هستند و در متون قدیمی آمده است که رنگ قرمز این میوه ها نماد سحر و جادو از زندگی را به تصویر می کشد و به شکوفاهی میترا پی می برد.
غذا نقش مهمی در جشن های ایرانی دارد. در اکثر نقاط ایران در شب یلدا دور هم جمع می شوند و شام می خورند و از یک شام خوب لذت می برند. غذای اصلی برای شب یلدا، فسنجان می باشد، که از مرغ، گردو و انار تهیه می شود که غذای برجسته این شب است. البته هر شهر در ایران سنت غذایی مخصوص خود را در این شب دارد. مثلا در گیلان که شهر شمالی ایران است در شب یلدا سبزی پلو با ماهی سفید یا ماهی دودی را برای این شب تهیه می کنند. اما در شیراز هویج پلو به همراه مرغ سرخ کرده با زعفران و آب لیمو یا کلم پلورا تهیه می کنند. انارپلو در قزوین، خشیل در تبریز، خاگینه خرما در قزوین و خورشت ناردون در مازندران برخی از انواع غذاهای اقوام مختلف ایرانی است که در طولانی ترین شب سال طبخ می شوند.
آجیل یکی دیگر از بخش های این شب می باشد، در شب یلدا آجیل را به صورت شیرین با کشمش و توت خشک می خورند و معتقدند که خوردن آجیل سبب رونق می شود. آجیل شامل مغزهای مغزی هستند.
در شب یلدا میوه های تابستانی و قرمز رنگ مانند هنددوانه و انار را می خورند. در داستان های قدیمی می گویند که میوه های قرمز- نمادهای قرمز رنگ سحر و جادویی از زندگی را به نمایش می گذارند. طیف گسترده ای از میوه ها و شیرینی ها مخصوصا برای شب یلدا آماده یا نگهداری می شود. میوه های معمولی برای جشن شامل هندوانه و انار می باشد.
انار در بالای سبد میوه قرار می گیرد و به عنوان سمبل تولد در نظر گرفته شد و باعث شادی از زندگی بود. البته باید گفته می شد که بیشتر میوه های شب یلدا در آن دوره، در زندگی خود برکت بخشیده بودند.
هنداوه به خاطر شکل کروی که دارد نماد خورشید است و بر روی میز شب یلدا قرار می گیرند. هندوانه بیش از هر میوه دیگری مصرف می شود. برخی معتقدند که اگر هندوانه در شب یلدا بخورند، از سرما و سردی زمستان در پیش رو آسیب نخواهند دید. معمولا با سبک های خلاقانه ای تزیین می شوند تا زیبایی بیشتری را به سفره این شب اضافه کنند.
در شب یلدا بزرگترین عضو خانواده دعا می کند. دعا می کند و از خدا سپاسگذاری می کند و برای موفقیت در سال آینده دعا می کند و بقیه اعضای خانواده دست هایشان را به آسمان بلند می کنند و می گویند آمین.
بعد از آن مسن ترین فرد خانواده هندوانه را که سمبل حذف بیماری و درد از خانواده است را بین اعضای خانواده سهم می کند و به هر کدام از آنها بخشی از هندوانه را می دهد.
یکی دیگر از سنت های دیگر شب یلدا، که در سال های اخیر اضافه شده است، "خواندن حافظ" از شاعر بزرگ فارسی، شمس الدین محمد حافظ شیرازی، شاعر ایرانی قرن ۱۴ میلادی است. هر عضو خانواده آرزو می کند و کتاب را به طور تصادفی باز می کند از بزرگترین عضو خانواده می خواهند تا آن را بخواند. آنچه در این شعر بیان می شود تفسیری از آرزو و اینکه چگونه به حقیقت می پیوندد که آن را فال می نامند.
یکی دیگر از سنت هایی که در شب یلدا وجود دارد، این سنت مخصوص زوج های جوان است. در شب یلدا نامزد یک سبد با آرایش خوراکی از جمله انواع میوه ها و انواع هدایا برای نامزدش می فرستد.
شب یلدا، به عنوان مناسبتی اجتماعی، در طی مراسمی ویژه در سال ۲۰۰۸ به فهرست میراث ملی گنجینه های ملی افزوده شد.
ارسال نظر